Εισήγηση-Τοποθέτηση της Κίνησης Εργατικής Χειραφέτησης και Αυτοοργάνωσης

Εισήγηση-Τοποθέτηση της Κίνησης Εργατικής Χειραφέτησης και Αυτοοργάνωσης στην εκδήλωση-συζήτηση με θέμα: 

“Εργατικοί Αγώνες και Αυτοδιαχείριση” 

στο “Φεστιβάλ Αυτοδιαχείρισης” που οργάνωσε η “Συνεργατική Αλληλεγγύη” στις 9/6/2012 στη Φιλοσοφική σχολή ΑΠΘ. 

1. Εισαγωγή 

...Πριν από λίγες μέρες, ο “Συναγωνιστής” και “Σύντροφος” Αλέξης έδωσε μία συνέντευξη τύπου και κατέθεσε 10 σημεία για το πρόγραμμα της κυβέρνησης του σε ότι αφορά τα ζητήματα της ανεργίας. Η πρόταση Νο 6 (του προγράμματος) έλεγε το εξής: “Χορήγηση νομοθετικά της δυνατότητας αυτοδιαχείρισης των εγκαταλελειμμένων από τους ιδιοκτήτες τους και κατειλημμένων από τους εργάτες επιχειρήσεων”. Ταυτόχρονα, βέβαια, στο ίδιο πρόγραμμα -δυο σειρές παραπάνω- η πρόταση Νο. 4 έλεγε: “Οικονομική στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και άλλων τομέων της οικονομίας που διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα” και κινδυνεύουν να κλείσουν. Ξεκινάω με αυτό, όχι για να καταδείξω τον τραγέλαφο της όποιας κυβερνητικής αριστεράς, αλλά για να επισημάνω ότι η πρόταση (ή έστω το άκουσμα της πρότασης) για αυτοδιαχείριση στις μέρες μας από ότι φαίνεται κάθε άλλο παρά υπερφίαλο είναι. Είναι βέβαια γνωστός ο ιστορικός ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας να υφαρπάζει επαναστατικά αιτήματα που ξεπηδούν μέσα από τις πραγματικές εργατικές ανάγκες και την αγωνιστική κίνηση και διάθεση της τάξης, να της απομονώνει από το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννιούνται, να τις μεταλλάσσει και να τις εντάσσει οργανικά στο πρόγραμμα ενσωμάτωσης και διάλυσης κάθε αυθόρμητης, ήμι-συνειδητής ή και συνειδητής προσπάθειας χειραφέτησης της τάξης. Ομοίως, βέβαια, αλλά από άλλη αφετηρία και σαφώς με άλλη προοπτική (δυστυχώς όμως -πολλές φορές- με την ίδια ίσως κατάληξη, αυτή δηλαδή της ατελεσφορίας ή της ενσωμάτωσης) τμήματα του ριζοσπαστικού εργατικού κινήματος προτείνουν ή εφαρμόζουν μορφές αυτοδιαχείρισης αποκομμένα από ένα συνολικό πολιτικό και κοινωνικό πρόγραμμα σε μορφές και περιεχόμενο που να μπορεί να συμβάλει στην χειραφέτηση της τάξης. 

Εμείς θα επιχειρήσουμε να καταθέσουμε μία συνεκτική λογική για το πως αντιλαμβανόμαστε την αυτοδιαχείριση, ποιο είναι το υποκείμενο υλοποίησής της, στη βάση ποιόν προϋποθέσεων μπορεί αυτή να υλοποιηθεί και πως από τους εργατικούς αγώνες και την αυτοδιαχείριση στους χώρους δουλειάς μπορούμε να περάσουμε στην συνολική κοινωνική αυτοδιεύθυνση. Ή μάλλον για να το πούμε πιο σωστά -για να μην θεωρηθεί ότι επρόκειτο για διακριτές -πόσο μάλλον - διαδοχικές διαδικασίες, ότι ο αγώνας για αυτοδιαχείριση εμπεριέχει, ταυτίζεται, προϋποθέτει, τον αγώνα για την συνολική κοινωνική απελευθέρωση. 

Τόσο στην Ελλάδα της κρίσης, όσο και διεθνώς ξεσπούν τα τελευταία χρόνια διαρκώς μικροί και μεγάλοι αγώνες, από τις μικρές επιχειρήσεις του εμπορίου, όπως τα Μετρόπολις ή τις μεγάλες της βιομηχανίας, όπως η χαλυβουργική, έως της πανεργατικές απεργίες, όπου σε αυτούς το ερώτημα τις αυτοδιαχείρισης φαίνεται να ακούγεται πλέον συστηματικά. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για ένα αίτημα ούτε από το παρελθόν (π.χ. Γιουγκοσλαβία του Τίτο) όπως θέλουν να υποστηρίζουν κάποιοι, όπου ο καπιταλισμός δεν ήταν τόσο, βάρβαρος, επιθετικός και ανταγωνιστικός, ή όπου μπορούσε να υπάρξει μία άλλη αγορά (αυτή του “υπαρκτού” για τη διακίνηση των προϊόντων) ή όπου η εργαζόμενοι δεν είχαν αλλοτριωθεί τόσο όσο στις μέρες μας και μπορούσαν να εκτιμήσουν τις “πραγματικές” κοινωνικές ανάγκες, ούτε όμως πολύ περισσότερο πρόκειται για ένα αίτημα για το μέλλον (λένε άλλοι), όταν θα έχουν αλλάξει ριζικά (με κάποιο μεταφυσικό όμως τρόπο) οι πολιτικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί, γιατί σήμερα η αυτοδιαχείριση είναι είτε “νησίδα” είτε “κρατική επιχορήγηση”. Νομίζω μπορούμε και πρέπει να επιμείνουμε ότι το αίτημα της αυτοδιαχείρισης είναι ένα αίτημα για το εδώ και τώρα των αγώνων στην Ελλάδα της κρίσης. Όχι για να συζητιέται μέσα σε αυτούς αλλά για να πραγματώνεται και να αναπτύσσεται μέσα από αυτούς. Όχι αποκομμένο από μία συνολική πρόταση για τη βελτίωση της καθημερινότητας αλλά και για τη συνολική χειραφέτηση της τάξης, όχι δηλαδή σαν μοντέλο οργάνωσης ή διαχείρισης της παραγωγής -μία πιο εξυγιασμένη, δίκαιη, βιώσιμη και φιλεργατική μορφή οργάνωσης, τελικά αστική - ανταγωνιστική, αλλά σαν πρόταση που συμπυκνώνει μέσα της μία ολόκληρη πολιτική αντίληψη για το περιεχόμενο και τη μορφή των σύγχρονων εργατικών αγώνων. 

Η πρόταση της αυτοδιαχείρισης των μέσων παραγωγής αναδεικνύει στους σημερινούς εργαζόμενους άμεσα μία σειρά απλών αλλά κολοσσιαίων ιδεολογικό-πολιτικών ερωτημάτων: Είναι νόμος της φύσης στην κρίση να κλείνουν τα εργοστάσια και μία σειρά άλλων επιχειρήσεων; Είναι τόσο φυσιολογικό όπως τα σαλιγκάρια βγαίνουν μετά τη βροχή έτσι και οι αστοί να φεύγουν μετά τη κρίση, και να παίρνουν μαζί τους όχι απλά το κεφάλαιο και τα κέρδη από την χρόνια εκμετάλλευση των εργαζόμενων, αλλά και το δικαίωμα (ή τέλος πάντων τη δυνατότητα) στην εργασία, αφήνοντας πίσω τους στρατιές ανέργων; Μπορεί να υπάρξει παραγωγή χωρίς αφεντικά; Το ότι δεν υπάρχουν λεφτά (στο κεφαλαιοκρατικό-χρηματοπιστωτικό σύστημα, στην Ελλάδα της κρίσης) σημαίνει ότι δεν υπάρχει και πλούτος; Το ότι δεν υπάρχει ανταλλακτική αξία σημαίνει ότι δεν υπάρχει και χρηστική? Μπορούν οι εργαζόμενοι να σχεδιάσουν και να διευθύνουν μόνοι τους την παραγωγή ή είναι και αυτό ένα γονιδιακό προνόμιο των αστών; Και έναν σε ένα εργοστάσιο ή σε μία επιχείρηση το πάρουν απόφαση οι εργαζόμενοι και αγνοήσουν όλο το νομικό πλαίσιο, τις δυνάμεις καταστολής και τόσα άλλα στο πλαίσιο της αστικής νομιμότητας και την καταλάβουν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν; Είναι άραγε μόνο ο γνήσιος, καθαρός, “άντρας προς άντρα” καπιταλιστικός ανταγωνισμός που δημιουργεί το πρόβλημα ή μήπως και η άρρηκτη σύνδεση κεφαλαίου και πολιτικής εξουσίας που συντηρεί με επιχορηγήσεις, φοροαπαλλαγές, εργατικές ρυθμίσεις, διαπλεκόμενα κτλ τις επιχειρήσεις; Σε μία αυτοδιαχειριζόμενη εταιρία πιο είναι -ή θα υπάρχει καν- κριτήριο παραγωγικότητας και ανταποδοτικότητας; Μπορούν να παίρνουν όλοι το ίδιο? Και άντε το διώξαμε το αφεντικό, τώρα σε ποιόν ανήκει η επιχείρηση; 

Όλα αυτά και πολλά πολλά περισσότερα και ίσως ουσιαστικότερα, είναι ερωτήματα που ξεπηδούν μέσα από το αίτημα της αυτοδιαχείρισης και άρα πρέπει να απαντιούνται ενιαία. Δεν πρόκειται λοιπόν για κάποιο μοντέλο διαχείρισης της παραγωγής, αλλά (εμείς έτσι τη θεωρούμε) ως μία διαρκή κίνηση που εφορμά από τον κόσμο τον παλιό (από την ανάγκη για μισθωτή σχέση με την εργασία), αλλά φέρει μέσα της όλο τον κόσμο τον καινούργιο. Μία κίνηση που κατά τη γνώμη μας πρέπει να αποτελεί οδηγό για τη νικηφόρα προοπτική κάθε αγώνα. Μία κίνηση που προϋποθέτει άρα για την υλοποίησή της την ανίχνευση απαντήσεων σε όλα αυτά τα ερωτήματα. 

2. Γιατί το αίτημα της αυτοδιαχείρισης είναι περισσότερο επίκαιρο και πιο ώριμο από ποτέ? 

Σήμερα, η αυτοδιαχείριση της παραγωγής, σε σχέση με τις απόπειρες του παρελθόντος είναι αντικειμενικά πιο δυνατή και ρεαλιστική. Κατ’ αρχήν γίνεται ξεκάθαρο (τουλάχιστον σε επίπεδο συνειδητοποίησης που βέβαια δε συνοδεύεται ακόμα από κάποια δράση) σε όλο και περισσότερους εργαζόμενους ότι δε γίνεται να συνεχιστεί άλλο αυτή η οικονομική και πολιτική κατάσταση που βιώνουμε. Δεύτερο, ότι υπάρχει πολύ περισσότερος πλούτος από ότι στο παρελθόν για να μοιραστούμε. Τρίτον ότι η εργατική τάξη είναι πιο μορφωμένη από ποτέ ώστε να μπορεί να σχεδιάσει και να εφαρμόσει μία παραγωγή στηριγμένη στις πραγματικές της ανάγκες. Άλλωστε ο κρισιακός και αλλαζονικός ολοκληρωτικός καπιταλισμός έχει προλεταριοποιήσει μία σειρά ιδεολογικά και ταξικά -τα παλιότερα χρόνια- σύμμαχα στρώματα του βλ. επιστημονικό δυναμικό. Τέλος, οι σύγχρονες τεχνολογίες βοηθούν στην ανάπτυξη, διασύνδεση και κοινωνικοποίηση αυτών των εγχειρημάτων.. 

Προάγγελος αυτής της δυνατότητας ήταν και είναι οι προσπάθειες αυτοοργάνωσης και επαναοικιοποίησης κοινωνικών δομών που βλέπουμε να ξεπηδούν την τελευταία περίοδο, που αν και δεν εδράζονται ευθέως στο κομμάτι της καπιταλιστικής παραγωγής, ενέχουν ελπιδοφόρα χαρακτηριστικά. Από την δημιουργία επιτροπών κατοίκων σε γειτονιές που απαιτούν την επαναλειτουργία δομών κοινωνικής πρόνοιας που κλείνουν λόγω κρίσης, την οικειοποίηση του δημόσιου χώρου από τους ίδιους τους κατοίκους μιας περιοχής, από την μαζική άρνηση πληρωμής φόρων, προστίμων, εισιτηρίων, διοδίων κτλ ως την άρνηση ένταξης μεγάλων κομματιών -ειδικά της νεολαίας- στην αστική πολιτική και την κοινωνική νομιμότητα. 

Βέβαια, αυτό που έχουμε στην πράξη είναι από τη μία “πλατείες” και “άμεση δημοκρατία”, και από την άλλη αλληλέγγυα οικονομία, ανταλλακτικά παζάρια, κολεκτίβες και κίνημα της πατάτας. Υπάρχει, δηλαδή, έλλειψη κοινωνικών εργαλείων, μέσων και μεθόδων –καθώς αυτά είχαν απεμποληθεί την προηγούμενη περίοδο- που να μπορούν να συνδέουν την πολιτική με την οικονομία, να αντιλαμβάνονται δηλαδή την άσκηση πολιτικής ως όρο υλοποίησης οικονομικού σχεδιασμού και τούμπαλιν την εφαρμογή ενός διαφορετικού μοντέλου οργάνωσης της οικονομίας ως μέσο πολιτικοποίησης αλλά και άσκησης πολιτικής. Αυτό είναι που πρέπει να επαναφέρουμε. Έτσι νομίζουμε ότι πρέπει να αντιληφθούμε την πρόταση για αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής. Και αυτή “βιαστικά”, αλλά όχι αυτιστικά να καταθέσουμε τους συναδέλφους στους χώρους δουλειάς. 

Λέω βιαστικά, γιατί υπάρχει, ένα σημείο ισορροπίας, ένα σημείο ορόσημο με όρους ιστορικού πολιτικού χρόνου, που αν χαθεί τότε οι κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που κυοφόρησαν το νέο, το ρηξικέλευθο, χάνουν την δυναμική τους, εγκολπώνονται οργανικά από την κυρίαρχη πολιτική και ιδεολογική αντίληψη που με την σειρά της ανακτά το χαμένο κοινωνικό και πολιτικό χώρο, επαναδομεί την πολιτική της πρωτοκαθεδρία και επιβάλλει τους όρους μιας νέας ηγεμονίας που ακριβώς επειδή προκύπτει ως απόρροια της ήττας των κοινωνικών και πολιτικών αντιθεσμών είναι πιο ολοκληρωτική. 

3. Τι προϋποθέτει η αυτοδιαχείριση (Με ποιες δομές, με ποιο Περιεχόμενο). 

Ο κλασικός δρόμος, η κοινωνική πεπατημένη της άρθρωσης και έκφρασης των επιμέρους κοινωνικών και πολιτικών συμφερόντων, μέσω των πολιτικών κομμάτων, των επιμέρους ομάδων πίεσης, των σωματείων και των ενώσεων εργαζομένων ή και των εργοδοτικών οργανώσεων, ως πλευρές συνδιαλλαγής για την υπογραφή νέων κοινωνικών συμβολαίων, είναι σαφές πως στην παγκόσμια οικονομική κρίση που διανύουμε, έχουν απολέσει την δυναμική που επέτρεπε την αναζωογόνηση και την εύρυθμη λειτουργία του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος διαπραγμάτευσης μεταξύ ασυμφιλίωτων συμφερόντων. Η αλλιώς η σοσιαλδημοκρατία έχει πεθάνει. Και ο πόλεμος ακόμα και για το παραμικρό ή θα είναι αταλάντευτα ταξικός και συνολικός, ή δε θα διεξαχθεί καθόλου, γιατί θα έχουμε ήδη χάσει. 

Αυτό για κάποιους (από την μπάντα βέβαια του μη ενσωματωμένου εργατικού κινήματος) σημαίνει, ότι δεν υπάρχει πλέον έδαφος για επιμέρους εργατικές διεκδικήσεις, και ότι σε ότι αφορά τουλάχιστον το πεδίο της παραγωγής η αυτοδιαχείριση, τελικά τελικά χωρίς περιεχόμενο - σαν μοντέλο λειτουργίας, σαν εναλλαγή ιδιοκτησίας, μπορεί να είναι η μόνη λύση. 

Ποιος όμως καλείται να την υλοποιήσει αν όχι το ίδιο το υποκείμενο της ταξικής πάλης. Οι σημερινοί εργάτες, με τη σημερινή μας συνείδηση. Πως άραγε, εμείς οι σημερινοί εργαζόμενοι που σήμερα δεν παλεύουμε για να ενοποιηθούμε στους χώρους και κλάδους δουλειάς. Που δεν συγκροτούμαστε σε ταξικά σωματεία βάσης. Που δεν μπορούμε να συνδέσουμε τον πολιτικό με τον οικονομικό αγώνα. Που δεν παλεύουμε για συλλογικές συμβάσεις εργασίας? Για την αμφισβήτηση του δικαιώματος της εργοδοσίας στις απολύσεις και στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Που δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε την κοινωνική ή μη χρησιμότητα του προϊόντος που παράγουμε. Και τόσα άλλα. Πως εμείς θα αυτοδιαχειριστούμε μία παραγωγή που τελικά-τελικά, ναι από αδυναμία μεν, αλλά συνειδητά δε διεκδικήσαμε και ποτέ. 

Είναι μάλλον μεταφυσική η θεώρηση και ουσιαστικά περισσότερο ταιριάζει στα ποιο καθυστερημένα τμήματα της παραδοσιακής αριστεράς παρά σε ορισμένους αγωνιστές που την ευαγγελίζονται, ότι άπαξ και ξαφνικά μεταβληθούν οι παραγωγικές σχέσεις -αν με μία ζαριά, με μια εξέγερση -που διόλου απίθανη δεν είναι- καταλάβουμε ξαφνικά την παραγωγή, τότε η τάξη θα ξέρει τι να κάνει. Βέβαια, επειδή η ρεφορμιστική αριστερά γνωρίζει καλά την “ουτοπικότητα” της αντίληψής της, έχει φροντίσει να κάνει ταυτόχρονα ξεκάθαρο πως άπαξ και η τάξη ανατρέψει τις παραγωγικές σχέσεις τότε η πρωτοπορία θα κάνει όλα τα άλλα. Και αυτό θα ήταν όντως λειτουργικό, αλλά ταυτόχρονα και μάταιο στην κατεύθυνση της καπιταλιστικής ανατροπής. 

Η δυνατότητα, λοιπόν, σήμερα -όπως περιγράφτηκε παραπάνω- και η αναγκαιότητα υλοποίησης της αυτοδιαχείρισης των μέσων παραγωγής, θα μένει μετέωρη όσο εξαντλούμε την παρέμβασή μας στο εργατικό κίνημα στα όρια -της αυτιστικής πολλές φορές- διακήρυξης της. Όσο, αντί να αποθεώνουμε, τη δύναμη του παραδείγματος αυτοδιαχειριζόμενων εγχειρημάτων, δεν αναζητούμε και δεν αναγνωρίζουμε συγκεκριμένους διαύλους επικοινωνίας τους με τους εργατικούς αγώνες, τα σωματεία, με πλατιά τμήματα του κόσμου της δουλειάς. 

Για εμάς είναι προϋπόθεση η ύπαρξη ενός εργατικού κινήματος που πάνω και πριν από όλα θα συμβάλει στη διαμόρφωση ενός υποκειμένου που θα έχει άλλη σχέση με την παραγωγή και την πολιτική σήμερα. Ένα εργατικό κίνημα που δε θα κρύβει το αίτημα για εργατική αυτοδιαχείριση, θα το παλεύει στο τώρα, θα το υλοποιεί κόντρα σε κάθε κοινωνικό και πολιτικό συσχετισμό, έξω από τα όρια της αστικής νομιμότητας και με όλο το οικονομικό - πολιτικό και οργανωτικό βάθος που του αρμόζει. 

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι o στόχος ενός ανταγωνιστικού κινήματος, ενός κινήματος εργατικής χειραφέτησης για την καπιταλιστική ανατροπή δεν μπορεί να είναι να αυτοδιαχειριστούμε την φτώχεια μας. Με άλλα λόγια, η οικονομική ευμάρεια και ανάπτυξη της τάξης και η αποτίναξη των δεσμών εξάρτησης (όχι της χώρας από κάποια ξένη κατοχική δύναμη) αλλά των εργαζόμενων από την διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και την πολιτική εξουσία του κεφαλαίου είναι αναγκαία συνθήκη για την κοινωνική απελευθέρωση. Πάλη λοιπόν, για την αυτοδιαχείριση δε γίνεται χωρίς πάλη ενάντια στο κεφάλαιο, χωρίς πάλι για διεύρυνση των εργατικών κατακτήσεων, χωρίς πάλι, για έξοδο και διάλυση της Ε.Ε., χωρίς πάλι για διεθνισμό ...κ.α. 

Είναι επίσης αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι o στόχος ενός ανταγωνιστικού κινήματος, ενός κινήματος εργατικής χειραφέτησης για την καπιταλιστική ανατροπή δεν μπορεί να είναι να αυτοδιαχειριστούμε αυτές τις μεθόδους παραγωγή. Εφαρμόζοντας τις ίδιες ιεραρχικές γραμμές καταμερισμού της εργασίας, αναπαράγοντας σχέσεις ελέγχου μεταξύ των εργαζόμενων, υποτασσόμενοι στην επιστημονική ουδετερότητα και την νομοτελειακά απελευθερωτική δύναμη της ατέρμονης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Απαιτείται δηλαδή η συγκρότηση σήμερα άλλων εργατικών δομών (μέσα και έξω από τα σωματεία) που θα διεκδικούν το συλλογικό εργατικό έλεγχο. Που θα διεκδικούν μία άλλη δημοκρατία μέσα και έξω, και κυρίως μέσα στους χώρους δουλειάς, γιατί είναι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και όχι η μορφή αστικής διακυβέρνησης, που αναπαράγει πρωτογενώς σχέσεις εξουσίας. Δεν μπορεί το εργατικό κίνημα να παλεύει για την αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής, εάν το ίδιο δεν είναι αυτοδιαχειριζόμενο, εάν δεν έχει ουσιαστική εσωτερική δημοκρατία σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του, εάν εξακολουθεί να υπάρχει ένας κάθετος και ιεραρχικός διαχωρισμός βάσης-ηγεσίας, διευθυντή- διευθυνόμενου. Εάν δε λειτουργεί στη βάση των Γ.Σ. και εάν δεν παλεύει για την διάλυση του εργοδοτικού συνδικαλισμού, τον πολιτικό και οργανωτικό διαχωρισμό από τη ΓΣΕΕ ...κ.α. 

Είναι ακόμα αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι o στόχος ενός ανταγωνιστικού κινήματος, ενός κινήματος εργατικής χειραφέτησης για την καπιταλιστική ανατροπή δεν μπορεί να είναι να αυτοδιαχειριστούμε μία άλλη παραγωγή, έξω ή και παράλληλα προς την υφιστάμενη. Αποδεχόμενοι την έξωσή μας από την εργασία, αποποιούμενοι το δικαίωμά μας στην απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής που οικειοποιήθηκαν οι αστοί από το δικό μας μόχθο. Εξαντλώντας την ιδεολογική μας πάλη στο να “διαπαιδαγωγήσουμε” τον κόσμο της δουλειάς στο ότι μπορεί να δουλεύει χωρίς αφεντικό, ή χωρίς μεσάζοντες. Αποστρεφόμενοι, όμως, τις πρακτικές της βίας για να καταλάβουμε όσα δικαιωματικά μας ανήκουν, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι γλιτώνουμε την αναξιοπρέπεια, τη συνδιαλλαγή και την υποταγή στο αποκρουστικό σύστημα εξουσίας που όντως εξ΄ αντικειμένου αναπαράγει η μισθωτή εργασία. 

Η πρόταση της αυτοδιαχείρισης λοιπόν ,δεν μπορεί να ιδωθεί έξω από μία συνολική πρόταση επανίδρυσης του ταξικού εργατικού κινήματος σε μορφή και περιεχόμενο. 

Άλλο Εργατικό κίνημα. Αντιθεσμοί. Κοινωνικές Κατακτήσεις. Άνεργοι. Γειτονιές. Νέα Πρωτοβάθμια Ταξικά Σωματεία. Ανεξάρτητο Κέντρο Αγώνα.

Τέλος, ένα εργατικό κίνημα που παλεύει για την αυτοδιαχείριση για να αρπάξει την ιδιοκτησία από το κεφάλαιο, πρέπει από σήμερα να έχει ξεκάθαρο στο κεφάλι του σε ποιόν θα δώσει αυτή την ιδιοκτησία. Συγκεκριμένα, σε ποιον ανήκουν τα αυτοδοαχειριζόμενα; Σε αυτούς που τα δουλεύουν; Σε αυτούς που απολαμβάνουν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τους; σε κάποιο φορέα συντονισμού τους; Σε κάποιου είδους κράτος; σε όλους; Πως μπορούμε τελικά να περάσουμε από την αυτοδιαχείριση στην πλήρη κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και τελικά στη συνολική κοινωνική αυτοδιεύθυνση; 

4. Από την εργατική αυτοδιαχείριση στην συνολική κοινωνική αυτοδιεύθυνση. 

Ο παραδοσιακός μαρξισμός – λενινισμός ήταν ανέκαθεν εχθρικός απέναντι στην αυτοδιαχείριση των επιχειρήσεων, την οποία απέκλειε (δογματικά και εξ ορισμού, a priori) είτε σαν “ανεφάρμοστη”, είτε σαν “καπιταλιστική”. Και στον εντοπισμό αυτού του κίνδυνου, το να συνθλίβουν οι όποιες προσπάθειες ανάμεσα στη σκύλα και τη Χάρυβδη δεν είχε άδικο, αλλά στην αδυναμία του να φτιάξει ένα πλαίσιο υπέρβασης αυτόν των κινδύνων κατέληγε στο “σοσιαλιστικό κράτος”. Εκείνο, το οποίο θα αναλάμβανε να μετασχηματίσει την κοινωνία μέσω Κεντρικού Σχεδιασμού, σαν συλλογικός εργοδότης όλου του λαού. 

Οφείλουμε να ανατρέψουμε το ψευδές δίλημμα. Ότι δηλαδή πρέπει να διαλέξουμε μεταξύ δύο: ή αυτονομία κάθε εργοστασίου αλλά χωρίς συντονισμό ή ένας μηχανισμός κεντρικού σχεδιασμού με στόχο την κατάρτιση ενός σχεδίου και την έκδοση εντολών μέσω μιας ιεραρχίας. Υπάρχει και μια τρίτη εναλλακτική. Ένα σύστημα οριζόντιου σχεδιασμού και συντονισμού στη βάση της αυτοδιαχείρισης. Ένα σύστημα που δεν προϋποθέτει σαφώς μόνο την αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής, αλλά όλων των πτυχών της κοινωνικής οργάνωσης. Με τη διαμόρφωση πολιτικών και κοινωνικών δομών, που εξαπολύουν από την αρχή τη δυναμική του μαρασμού του κράτους και της παλαιάς κατανομής εργασίας , ενισχύοντας αντίθετα την αυξανόμενη εξουσία των παραγωγών και πολιτών σε ολόκληρη την κοινωνική ζωή. 

Η αυτοδιεύθυνση, άλλωστε, περισσότερο από ένα πρόγραμμα, αξιώνει έναν τρόπο ζωής, μια συγκεκριμένη ανθρώπινη στάση. Η αυτοδιεύθυνση ξεκινά από τη στιγμή εκείνη κατά την οποία γνωρίζει κανείς τι είναι δίκαιο και τι άδικο, όταν εκπληρώνει το καθήκον του όχι από φόβο ή πάθος για κέρδος, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά επειδή του το υπαγορεύει η συνείδησή του. Πρόκειται για ένα ιστορικό στάδιο όπου κάθε άτομο νιώθει την ενδόμυχη ανάγκη να εκπληρώνει εθελοντικά το καθήκον του. 

5. Επίλογος 

Το σύνθημα έλεγε ότι «ο Δεκέμβρης δεν ήταν απάντηση, αλλά ερώτηση». Μία ερώτηση που μας γέμισε με όπλα, αναλύσεις και εμπειρίες ώστε η επόμενη εξέγερση να μπορεί να είναι μια ξεκάθαρη απάντηση, μια κατάφαση με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο της δυνατότητας τσακίσματος αυτής της παραγωγής και της εξουσίας που τη συντηρεί. Της δυνατότητας εμφάνισης μίας άλλης, εργατικής, επαναστατικής οικονομικής και πολιτικής πραγματικότητας.